Specyfikacja poddanych wsi Kadlub i Banateck w roku 1725

Poezją jest ten dokument, który sporządzili urzędnicy cesarza Karola IV Habsburga. Kaligrafowane litery, dokładne opisy poddanych, ich stanu/zawodu, posiadanego majątku, naliczonych podatków, ilości bydła. Do tego opis sytuacji poddanych, z zaznaczeniem trudnych warunków ich życia i pracy. To wszystko znajduje się w katastrze karolińskim.

Kataster karoliński?

Cesarz zarządził w 1721 na Śląsku, znajdującym się wtedy pod panowaniem Habsburgów, modernizację systemu podatkowego. W tym celu urzędnicy cesarscy odwiedzali poddanych i rejestrowali ich majątek, od którego naliczano podatek.

I tak to w listopadzie 1725 roku przybyła do Kadłuba cesarska komisja rektyfikacyjna w osobie Carla Friedricha von Rogoyskiego i Johanna Ignatza Jäckela.

Komisje rektyfikacyjne dokonywały rewizji gospodarstw i ich zasobności. Tomy Katastru Karolińskiego zawierają tym samym spis poddanych z informacjami dotyczącymi ich sytuacji gospodarczej oraz protokoły rewizyjne dotyczące posiadanych nieruchomości, tabele podatkowe i spis podatników.

Tomy Katastru Karolińskiego, które przetrwały II wojnę światową, są przechowywane głównie w Archiwum Państwowym we Wrocławiu. I tamże znalazłam także rejestry odnoszące się Kadłuba, Osieka, Grodziska, Rozmierzy i Krośnicy. Są źródłem informacji dla badaczy historii lokalnej ale także dla genealogów.

Czego dowiadujemy się z katastru?

Po pierwsze, ilu podatników mieszkało w Kadłubie i kolonii Banateck i jakiego byli stanu/zawodu:

Adalbert Knap sołtys

wolni poddani

Peter Steindor

Barthel Klischt [Klyszcz] posiada sad

Baltzer Kalla osiada sad

chałupnicy [posiadali dom]

George Pasterack [Pasternok]

Blasius Schwietz

Jochem Jochemczick

Węglarze [produkowali węgiel drzewny na wsad do wysokiego pieca]

Paul Purda posiada sad i ogród warzywny

Michael Glick

Thomas Schawel

Martin Kalla

Wytapiacze [pracowali przy wytopie żelaza na wysokim piecu]

Mathias Spaleck

Andreas Duda

Johann Brandela

Mathias Piessa

Kowale [pracowali w młotowni znajdującej się wtedy w miejscu dzisiejszego sklepu spożywczego w Kadłubie]

Johann Bomba

Johann Koziel

Johann Kuczmann

pozostali

Greger Kolodziejczick – karczmarz

George Zulka – młynarz

Kadłub na mapie w roku 1741. Wg legendy, w Kadłubie mieszka wtedy tylko 12 zagrodników i chałupników.

Co wynika ze spisu? Kadłub jest wtedy osadą przemysłową. Na 20 podatników, aż 11 pracuje w hucie. Nie ma w Kadłubie ani jednego kmiota [posiadającego większą ilość ziemi, z której może utrzymać rodzinę], tylko chałupnicy (posiadają tylko dom) albo zagrodnicy (posiadają niewielki skrawek ogrodu). Mapa z tamtego czasu pokazuje, że Kadłub jest jeszcze osadą hutniczą w lesie. Większe połacie pól znajdują się tylko w jego północnej części, zwanej kolonią Banateck. Prawdopodobnie założono kolonię na terenach pozostałych po wyrębie lasu na potrzeby produkcji węgla drzewnego. W księgach kościelnych istnieją adnotacje, że rodziny Spranzel, Spalek, Hasterok mieszkały właśnie na Banatkach.

Ze spisu dowiadujemy się też, ile krów hodowano w osadzie, gdyż każda krowa była opodatkowana.

W kolejnych tabelach znajduje się wyliczenie objętości wysiewanego zboża i należnego od tego podatku, wraz z opisem, kto jakie pola posiada i gdzie się one znajdują. Na przykład sołtys Knapp posiada pole pod lasem dębowym, Barteck Klischt ma pole przy swoim domu, Baltzer Kalla przy drodze na Rosmierkę, Paul Kurda w stronę Boryczy, Josef Kutzman za karczmą i przy drodze na Grodzisko.

Dokument jest ciekawie podpisany:

Woytek Knop Scholtis

Gregor Kolodzieytzig Starsy [sic!]

Baltzer Sklars Starsy [sic!]

Na kolejnej stronie znajduje się informacja o nadzwyczajnych dochodach ze sprzedaży siana, które także podlegają opodatkowaniu:

„Mimo że poddani w tej miejscowości nie zbierają dużych ilości siana, którym można nakarmić bydło wykonujące pańszczyznę lub inne bydło, dodatkowo większość nie posiada ziemi, a jedynie wykonuje należne prace na rzecz majątku lub odprowadza czynsz, co więcej, w ostatnich pięciu latach panowała choroba bydła a i dzierżawca zmuszał do ciężkiej pracy pańszczyźnianej, z tego powodu konsumpcja była niewielka i co niektóry zarobił na sprzedaży siana, co też sumiennie zgłosił do opodatkowania, jednakże taka sprzedaż nie będzie możliwa co roku i brak możliwości jej przedłużenia.

Johann Standor 16 groszy

George Hasterack 10 groszy

Stentzel Grobarz 10 groszy

Anna Sigmuntin 12 groszy

Michael Pieczorka 16 groszy

Blasig Schwircz 18 groszy

Mathes Spalegk 12groszy

i Andreas Hommel, Johann Sprentzel, Franz Kostarczik, Gregor Pakosch i Stenzel Groborz każdy 1/4 grosza […] „

Na kolejnych stronach są adnotacje odnośnie zaszeregowania zagród, ziemi i bydła do odpowiednich grup podatkowych. Z tekstu wynika, że w Kadłubie były tylko 4 zagrody.