Przepastne archiwa jemielnickiego klasztoru zawierają pamięć naszego regionu. Między innymi znajdują się w nich odpisy aktów fundacyjnych dla lokalnych kościołów. Obok aktów fundacyjnych dla Jemielnicy, Rozmierzy, Wysokiej, Żyrowej, Otmic, Izbicka Dolnej i Kamienia Śląskiego, znajdujemy fundacje dla kościoła w Szymiszowie (wybudowanego w 1609 jako kościół ewangelicki).
Kościół w Szymiszowie na zabytek.pl
Jeden z najstarszych wpisów pochodzi z roku 1777. Wtedy to Johann Erdmann Graf von Tenczin właściciel Szymiszowa [objaśnienia do postaci na końcu tekstu] – rok po śmierci żony Theresii Josephy von Wilczek – spisuje akt fundacyjny. W jego treści zobowiązuje się do wniesienia wkładu w wysokości 7230 rth [talarów] oprocentowanego na 5, 4 ½ i 3 ½, w zamian za to zatrudniony ksiądz ma taki obowiązek, że: „... we wszystkie niedziele i święta po mszy świętej wytłumaczy ewangelię w krótkim i wyraźnym kazaniu.”
Oto treść umowy fundacyjnej:
„Fundacja w szymiszowskim kościele filialnym
Nazwisko, stan i miejsce zamieszkania fundatora
1. Graf von Tenczin Erdmann właściciel ziemski majątku Schimischow
Data listu fundacyjnego 31.12.1776
Data potwierdzenia 22.08.1777
Kapitał fundacyjny 7230 rth
Stopa odsetkowa 5, 4 ½ i 3 ½
Roczna umowa odsetkowa 293 rth 10 sgr 6 pf
Uczestnicy
1. Kościół w Schimischow 25 rth
2. Proboszcz procura 10 rth
3. Fundator 200 rth
4. Na utrzymane drogi krzyżowej 3 rth 10 sgr [groszy srebrnych]
5. Na utrzymanie mieszkania fundatora 6 rth 20 sgr
6. Biedota 48 rth 10 sgr 6 pf
Suma 293 rth 10 sgr 6 pf
Co należy odprawiać
Akt fundacyjny ustala jak poniżej:
W Schimischow ma zostać zatrudniony katolicki ksiądz, który
1. We wszystkie niedziele i święta po mszy świętej wytłumaczy ewangelię w krótkim i wyraźnym kazaniu w szymiszowskim kościele o porze ustalonej przez proboszcza, a także we wszystkie niedziele dawał będzie dzieciom nauki z wiary chrześcijańskiej.
2. Ma pomagać w duszpasterstwie proboszczowi w Groß Rosmierz [Rozmierz], któremu jest podległy jako kapelan fundacyjny.
3. We wszystkie piątki za zmarłych z rodziny von Wilczek a we wszystkie Soboty za zmarłych z rodziny von Tenczin ma odprawić mszę. [objaśnienie do rodzin na końcu tekstu]
W Wielkim Tygodniu za to:
We wtorek za Wilczków
A w środę za Tenczinów ma odprawić mszę świętą.
4. Z fundacji ma kupić lampkę kościelną, wino mszalne i świeczki.
5. Z tego ma utrzymać też drogę krzyżową (obrazy na stacjach) i mieszkanie fundatora.
6. Biedota otrzyma na rękę wypłacone obecnie 48 rth 10 sgr 6 pf. Pierwotnie było to 86 rth 20 sgr ale w wyniku redukcji odsetek datki na biedotę należy obniżyć do wyżej podanej kwoty[sic!].
7. Proboszcz w Gr. Rosmierz jest kuratorem fundacji.
Stosunek fundatora do proboszcza.
Urząd Wikariatu Księcia Biskupa z datą 22 sierpnia 1777 reguluje stosunek proboszcza w Rosmierz do fundatora w ten sposób: treść:
Dodatkowo do § II aktu fundacyjnego ustalamy:
[długa regulacja, że w ważne święta w Rozmierzy w Szymiszowie nie będzie odprawiana msza, a ksiądz z fundacji szymiszowskiej będzie pomagał w Rozmierzy, i że bez zgodny nie może udzielać sakramentów]„
W księdze fundacyjnej jest wzmianka o wcześniejszej fundacji, na której sam fundator zarobił.
„Nazwisko, stanowisko fundatora:
2. von Skall Carl właściciel ziemski z Schimischowa
Data listu fundacyjnego 30.05.1726
Data potwierdzenia czerwiec 1786
Kapitał fundacji 350 rth
Stopa procentowa 3½
Roczna umowa procentowa 12 rth 7 sgr 6 pf
Co należy odprawiać.
Proboszcz odprawi co miesiąc 1 cichą mszę w kościele szymiszowskim za Ludovicę [von Skall] i krewnych i za każdym razem 1 modlitwę powszechną.
2. Co kwartał 1 cichą mszę za Annę von Schweinoch. Wszystkie będą sformułowane.
Uczestnicy
Proboszcz procura 2 rth 13 sgr 6 pf
Za intencje 4 rth 2 sgr 6 pf
Organista 1 rth 19 sgr
Kościół 4 rth 2 sgr 6 pf
Suma 12 rth 7 sgr 6 pf
Uwagi
Fundacja widniała pierwotnie na 200 rth i obciążała nieodwołalnie majątek Schimischow. W drodze obopólnego porozumienia kapitał za zgodą urzędów z dnia 23.10.1854 o wysokości 350 rth zamieniono na listy dłużne, stąd fundacja zyskała 150 rth.”
Kim były osoby z treści aktu:
Julie Marie Ludovica, córka Leopolda Wilhelma von Warlowski, pierwsza żona Carla von Skall, pana na Szymiszowie, zmarła 1717. Źródło: Historia rodu Praschma, Augustin Weltzel
Anna von Schweinoch – nie udało mi się ustalić, kim była, ale rodzina von Schweinoch posiadała wtedy niedaleki Siedlec (patrz publikacja Roman Sękowski, Posledni Wule).
Johann Erdmann von Tenczin (*1734 + 1803 Wiedeń) właściciel Szymiszowa,
i jego żona Josepha Theresia von Wilczek, (*1739 Wiedeń, +1776 Wiedeń), wyszła za Tenczina 16. października 1764 roku.
W księgach kościelnych Jemielnicy z roku 1767 jest wspomniana jako chrzestna przy chrzcie jako: „pani Theresia de Wiltzkin teraz de Tenczin, pani na Rosmierzy i Suchej”
W księdze fundacyjnej dla szymiszowskiego kościoła widnieją jeszcze 3 późniejsze wpisy
1836 Heinrich Riedel karczmarz
1827 Thecla Blaschkowitz strażniczka więzienna
1837 Michael Niestroj vulgo Michalik wolny zagrodnik z Szymiszowa
Transkrypcja tekstu:
Fundation bei der Schimischower Filialkirche
Name, Stand und Wohnort des Stifters
1. Graf von Tenczin Erdmann Grundherr der Schimischower Herrschaft
Datum des Stiftungsbriefes 31.12.1776
Datum der Confirmation 22.08.1777
Stiftungskapital 7230 rth
Zinsfuss 5, 4 ½ und 3 ½
Jährlicher Zinsvertrag 293 rth 10 sgr 6 pf
Was zu halten ist vide Rubrik Bemerkungen
Partizipanten
1. Die Kirche in Schimischow 25 rth
2. Der Pfarrer procura 10 rth
3. Der Fundatis 200 rth
4. Zur Unterhaltung des Kreuzwegs 3 rth 10 sgr
5. Zur Unterhaltung der Fundatistenwohnung 6 rth 20 sgr
6. Die Armen 48 rth 10 sgr 6 pf
Summa 293 rth 10 sgr 6 pf
Bemerkungen
Die Fundationsurkunde bestimmt:
Zu Schimischow soll ein katholischer Priester angestellt werden, welcher
1. Alle Sonn und Freitage nach der Hl. Messe das Evangelium mittels einer kurzen und deutlichen Predigt in der Schimischower Kirche zu einer von dem Pfarrer zu bestimmende Zeit erklären und so auch alle Sonntage die Kinder in der Christenlehre zu unterrichten hat.
2. Soll dem Pfarrer in Groß Rosmierz dem er als fundierter Kapelan subordiniert ist, im und außerhalb Schimischow alle mögliche Hilfe in der Seelsorge leisten.
3. Soll er alle Freitage für die Seelen aller aus der Graf von Wilczekschen Familie alle Sonnabende hingegen für die aus der Graf Tenczinschen Familie verstorbenen die Hl. Messe appliciren.
In der Karwoche wird dagegen:
Dienstags für die Wilczekschen
Und Mittwochs für die Tenczinschen die Hl. Messe gelesen.
4. Soll aus der Stiftung die Kirchenlampe unterhalten, der Kirchenwein und die Kerzen beschafft werden.
5. Soll hieraus der Kreuzgang (Stationsbilder) unterhalten und desgleichen die Fundatistenwohnung.
6. Die Armen erhalten auf die Hand ausgezahlt zur Zeit 48 rth 10 sgr 6 pf. Ursprünglich erhielten die Armen 86 rth 20 sgr in Folge der Zinsenreduktion ist jedoch diese Armengabe auf die oben angegeben Höhe herabzusenken.
7. Der Pfarrer von Gr. Rosmierz ist Curator der Fundation.
Verhältnis der Fundatisten zum Pfarrer.
Das Fürstbischöfliche General Vikariat Amt hat unterm 22 August 1777 das Verhältnis des Fundatisten zum Rosmierzer Pfarrer dahin normiert: wörtlich:
Wir setzen zugleich ad § II der Fundationsurkunde hierdurch fest:
„das an höheren und jenen Festtagen wo besondere Andachten mit häufigen Zusammenlaufen des Volkes in der eigentlichen Pfarrkirche zu Gr. Rosmierz begangen werden, als da sind: die heiligen Tage an Ostern, Pfingsten, und Weihnachten, Christi Himmelfahrt, das Neujahr, Hl. Drei Könige, Fronleichnamsfest, Kirchweih und Patrocinium der Pfarrkirche, Palmsonntag, der zweiter Ostersonntag und das Fest St. Stephani in der Kirche zu Schimischow der Gottesdienst entfallen und dagegen der Fundatist schuldig und gehalten sein soll, nach Inhalt und Anweisung des Fundations Instruments sowohl im Beichtstuhle als den übrigen Funktionen an diesen Tagen, und wann es immer von dem Pfarrer verlangt wird, demselben fleißig beizustehen, alle Kranken zu Schimischow, wann der Pfarrer selbst ausdrücklich hierzu begehrt wird, so wie auch außer diesen Orten auf Verlangen des Pfarrers gehörig zu besorgen – dagegen aber sich des Taufens, Einleitens, Copulierens und Begrabens ohne Einwilligung der Parochie zu enthalten.“
2. von Skall Carl Gutsherr von Schimischow
Datum des Stiftungsbriefes 30.05.1726
Datum der Confirmation Juni 1786
Stiftungskapital 350 rth
Zinsfuss 3½
Jährlicher Zinsvertrag 12 rth 7 sgr 6 pf
Was zu halten ist.
Der Pfarrer hält allmonatlich 1 stille Hl. Messe in der Schimischower Kirche pro honesta Ludovica et consanquinitate auch jedes mal 1 Fürbitte.
2. Alle Quatemperpiten[?] 1 stille Hl. Messe pro onesta Anna von Schweinoch. Alle werden vormulirt.
Partizipanten
Der Pfarrer procura 2 rth 13 sgr 6 pf
Für die Intention 4 rth 2 sgr 6 pf
Der Organist 1 rth 19 sgr
Die Kirche 4 rth 2 sgr 6 pf
Summa 12 rth 7 sgr 6 pf Bemerkungen
Die Fundation validierte ursprünglich auf 200 rth und haftete irredimibile auf der Herrschaft Schimischow. Im Wege güttlicher Einigung ist jedoch dieses Capital laut hochamtlicher Genehmigung vom 23.10.1854 mit 350 rth in Pfandbriefen abgelöst worden, wodurch die Fundation 150 rth profitierte
Kadłub / Kadlub 